V. МАЛ ТӨРИЙН ХАМГААЛАЛТАД БАЙХ ТУХАЙ.

Монгол улсын үндсэн хуульд “Мал сүрэг бол үндэсний баялаг мөн бөгөөд төрийн хамгаалалтад байна” гэж заасан байдаг. Энэ нь мал эрүүл, зүй бус хорогдолгүй байхыг төр хариуцна гэсэн үг. Үүний тулд малыг эрүүлжүүлэх, өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх, цаг агаарын хүнд хэцүү нөхцөлд өвс тэжээлээр дутаахгүй байх арга хэмжээг төр зохион байгуулахыг хэлнэ. Гэхдээ энэ бүхнийг төрийн мөнгөөр хийгээд байна гэсэн үг биш юм. Өөрөөр хэлбэл малчин хүн мал маллаж, ашиг шимийг нь хүртэх гэж байгаа бол малыг эрүүл, зүй бус хорогдолгүй байлгахын тулд тэдний заавал хэрэгжүүлэх үүргийг төрөөс шаардах эрхтэй гэсэн үг.

Өнөөдөр өвс тэжээлийг нь бэлдээгүйгээс мал зуданд хорогдож байна, халдварт өвчин тусаад малыг устгалд оруулдаг. Энэ бүхэнд малыг ямар ч хамгаалалтгүй гарзанд нь гаргаад, харин малчинд нь нөхөн олговор олгодог. Энэ чинь төр мал сүргээ хамгаалаад байна уу, малчныг нь хамгаалаад байна уу гэдэг асуудал үүсч байна. Уул нь төрийн хамгаалалтад байгаа малыг үхүүлсэн, өвчлүүлсний төлөө малчинтай хариуцлага ярих ёстой биш үү.

IV. МОНГОЛ УЛСЫГ ХӨГЖҮҮЛЬЕ ГЭВЭЛ ЮУ ХИЙХ ВЭ?

1. Хөгжлийн бодлого, стратеги төлөвлөгөө боловсруулах тухай. 

Манайд Монгол улсын хөгжлийн үзэл баримтлал, тогтвортой хөгжлийн хөтөлбөр, Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, үйлдвэржүүлэх хөтөлбөр гэх мэт багагүй тооны ойрын, дунд хугацааны болон хэтийн бодлогын баримт бичиг, төлөвлөгөө байдаг. Гэхдээ эдгээр баримт бичгээс хэрэгжих нь бага, гол төлөв цаасан дээр үлддэг гэж хэлж болно. 

Энэ нь хэд хэдэн шалтгаантай боловч тэдгээрийн нэг гол шалтгаан нь үндэслэл судалгаа муутай, хүрэхээр зорьж тавьсан тоонууд нь тооцоонд үндэслээгүй, мөрөөдлийн шинжтэй байдаг тул төрийн дараагийн залгамж үе нь тухайн баримт бичигт итгэдэггүй, ойшоодоггүй байна. 

Хаана үйлдвэрлэл сайн хөгжинө тэр улс мөнгөтэй болж, тэр хэмжээгээр иргэд нь хангалуун амьдардаг, боловсролтой болдог, иргэдээ эрүүл аюулгүй байлгаж чаддаг байна.

Аливаа улсад үйлдвэрлэл нь зах зээлийн зүй тогтлоор, өөрийн зөнгөөр хөгжинө гэвэл урт удаан хугацаа хэрэгтэй. Иймд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх тодорхой бодлого гарган, хөгжлийг нь чиглүүлж, процессыг хялбаршуулан, түргэсгэх замаар тухайн оронд бага хугацаанд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж болдог. Энэ бодлого нь тухайн улсад үйлдвэрлэл хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөөн дээр үндэслэн хийгдэнэ.

Үйлдвэрлэл хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө гэдэг нь тухайн улс юугаар баян юм, өөрөөр хэлбэл ямар түүхий эд тэнд элбэг, хямд байна, түүгээрээ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, гадаад улс орнуудад борлуулж, валют олох явдал юм. Энд бас гаднаас худалдан авдаг зарим зүйлсийг өөрсдөө үйлдвэрлэн, нутагшуулах маягаар улсаа мөнгөтэй болгох асуудал орно. Ийм замаар Монголд ямар үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, тэдгээр үйлдвэрүүд нь аль хавьд, ямар хүчин чадалтайгаар байгуулагдахыг тооцоо, судалгаан дээр үндэслэн төлөвлөхийг хэлнэ. 

Монголд өнөөдөр жинхэнэ утгаар нь хийчихсэн, үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө байдаггүй. Иймд бид монгол улсаа хөгжүүлье гэвэл үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэх хэрэгтэй бөгөөд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхийн тулд маш сайн мастер төлөвлөгөө хийх шаардлагатай байна.

III. ТӨРИЙГ ХЯМРАЛААС ГАРГАХЫН ТУЛД ЮУ ХИЙХ ВЭ?

Манай улсад тусаад байгаа бүх өвчин эмгэгийг анагааж, хөгжлийн зөв голдрилд нь оруулахын тулд эхлээд төрийг хямралаас ангижруулаад дараа нь Монгол улсын хөгжлийн зөв бодлого, төлөвлөлтийг ярих боломжтой болно.

Нэгдүгээрт. Төрийн тогтолцоог зөв болгох.

Улсаа, улс төрөө эрүүлжүүлье гэвэл дээрээсээ нь эхлэх хэрэгтэй. Энэ нь төрийн тогтолцоогоо зөв болгоно гэсэн үг. Зөв болгох гол чиглэл, үзэл санаа нь дараах зүйлд чиглэгдэх ёстой гэж үзэж байна:

• УИХ-ын гишүүн болохын тулд хэдэн тэрбумаар мөнгө зарцуулдаг хэрэгцээ, шаардлагыг нь үгүй болгох. Хүн УИХ-ын гишүүн болсон л бол огцом баяжиж болдог механизмыг үгүй болгох. 
• УИХ бүх хуулийг баталдаг биш, эрх ашгийн зөрчил үүсгэж болох хуулийг өөр субъект баталдаг байхаар хуулийн зохицуулалт хийсэн байх. Ингэснээр УИХ-ын гишүүд өөрсдийгөө хуулиар хуяглан хамгаалуулаад, өөрсдийн эрх мэдлээ улам өргөтгөөд, гишүүд нь хариуцлагаас чөлөөлөгдсөн, дархлагдсан хүмүүс болж, дараа жилд өөрсдийгөө дахин сонгуулах нөхцөлийг өөрсдөдөө бий болгодог боломжийг үгүй болгоно. 
• “Нам нь төрийн толгойд гарчихлаа” гэдэг яриа, ойлголтыг бодит байдал дээр нь үгүй болгох. Өөрөөр хэлбэл улс төрийн харилцаанд оролцож байгаа намын одоогийн оролцоог хумих, өнөөгийн олон улсын жишгээр биш Монголын онцлогоор өөрчлөх. Монголын цөөхөн хүн ам намын харьяаллаараа хуваагдах, бараг дайсагналцах, намчирхах байдлыг үгүй болгох, эрх барьж буй нам дагасан бол амьдрал нь сайжирдаг, өөр намын гишүүн бол хавчигдан гадуурхагддаг байдлыг эцэслэх зорилготой.

Үүний тулд одоогийн бүтэц, бүрэн эрхэд дараах байдлаар өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэж үзэж байна:

1. УИХ-ын бүрэн эрхэд түүний мөнгө олох хэрэгсэл болгодог эрх хэмжээг нь хязгаарлахад чиглэгдсэн дараах өөрчлөлтүүдийг тусгах: